فرش یکی از مهم تریند و تاثیرگذار ترین هنر های باستانی حساب می شود که نقش مهمی در فرهنگ جوامع داشته است.یکی از تکنیک‌های برجسته در تولید فرش، چله کشی می باشد که به عنوان یکی از مهارت‌های حرفه ای فرشبافی، از دوران‌های قدیم در انواع مختلف فرش‌ها استفاده می‌شده است. می توان گفت چله کشی از قدیمی ترین فنون فرش بافی می باشد. چله کشی، فرآیندی پیچیده و هنرمندانه است که نیازمند توانایی‌های فنی و هنری بالا از جمله دقت، صبر و دانش عمیق در زمینه نخ‌کاری و طراحی است.
چله کشی فرش چست؟
چله کشی فرش از اهمیت زیادی برخوردار است و به عنوان اولین و مهمترین مرحله در بافت فرش شناخته میشود. چله کشی صحیح، کیفیت و زیبایی فرش را تا حد زیادی تعیین می‌کند در قالیشویی سه سوت فرایند های تعمیر فرش و چله کشی به خوبی انجام میشود و نظارت دقیقی بر این موضوع است. چله کشی فرش به دو روش ترکی و فارسی انجام میشود. در روش ترکی، چله کشی مستقیماً روی دار انجام میشود. در روش فارسی، چله کشی روی زمین انجام میشود و سپس به دار منتقل میشود.برای چله کشی فرش و رفوگری از نخ‌های پنبه‌ای، پشمی یا ابریشمی استفاده میشود. ضخامت نخ چله با توجه به رجشمار فرش تعیین میشود. در چله کشی فرش، نکات مهمی وجود دارد که باید رعایت شود. از جمله این نکات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نخ چله باید یکنواخت و بدون گره باشد.
- کشش نخ چله باید یکسان باشد.
- چله باید به صورت مستقیم و بدون پیچ خوردگی روی دار قرار گیرد.
- استفاده از نخ‌های با کیفیت و مطابق با استانداردهای صنعتی که به افزایش ماندگاری و زیبایی فرش کمک می کند.
- الگوهای چله کشی فرش می‌توانند از ساده تا بسیار پیچیده باشند. استفاده از الگوهای پیچیده باعث افزایش ارزش و زیبایی فرش میشود، اما همچنین نیازمند مهارت و تجربه بیشتری از هنرمندان است.
چله کشی فرش دستی یک کار زمان‌بر و تخصصی است و نیاز به مهارت و تجربه دارد. در صورتی که چله کشی به درستی انجام نشود، باعث ایجاد مشکلاتی در بافت فرش میشود.
مواد اولیه مورد نیاز برای چله کشی فرش
مواد اولیه مورد نیاز برای چله کشی فرش عبارتند از:
نخ چله:
نخ چله از مهمترین مواد اولیه مورد نیاز برای “چله کشی فرش” است. نخ چله باید از جنس و ضخامت مناسبی برخوردار باشد. جنس نخ چله معمولاً از پنبه، پشم یا ابریشم است. ضخامت نخ چله با توجه به رجشمار فرش تعیین میشود.
دار قالی:
دار قالی از دیگر مواد اولیه مورد نیاز برای چله کشی فرش است. دار قالی از یک چهارچوب فلزی یا چوبی تشکیل شده است که نخ‌های چله روی آن قرار می‌گیرند.
نقشه قالی
نقشه قالی برای تعیین تعداد نخ‌های چله و نحوه قرارگیری آنها روی دار مورد نیاز است.
ابزارآلات چله کشی
ابزارآلات چله کشی شامل موارد زیر می‌شوند:
دفتین
دفتین برای محکم کردن نخ‌های چله روی دار استفاده میشود.
متر
متر برای اندازه‌گیری طول و عرض فرش استفاده میشود.
آچار
آچار برای تنظیم کشش نخ‌های چله استفاده میشود.
تسمه چوبی
تسمه چوبی برای اتصال دار قالی به دیوار استفاده میشود.
میخ و چکش
میخ و چکش برای اتصال تسمه چوبی به دیوار استفاده می‌شوند.
در ادامه به توضیح هر یک از این مواد اولیه می‌پردازیم:
انواع نخ چله
نخ چله از مهمترین مواد اولیه مورد نیاز برای چله کشی فرش است. نخ چله باید از جنس و ضخامت مناسبی برخوردار باشد. جنس نخ چله معمولاً از پنبه، پشم یا ابریشم است.
- نخ چله پنبه ای از ارزانترین انواع نخ‌های چله است. این نخ‌ها از استحکام و دوام خوبی برخوردار هستند، اما ممکن است با گذشت زمان کمی تغییر رنگ دهند.
- نخ چله پشمی از مرغوب‌ترین انواع نخ‌های چله است. این نخ‌ها از استحکام و دوام بسیار خوبی برخوردار هستند و تغییر رنگ نمی‌دهند.
- نخ چله ابریشمی از گران‌ترین انواع نخ‌های چله است. این نخ‌ها از استحکام و دوام بسیار خوبی برخوردار هستند، اما ممکن است در برابر رطوبت آسیب ببینند.
ضخامت نخ چله با توجه به رجشمار فرش تعیین میشود. هرچه رجشمار فرش بالاتر باشد، باید از نخ چله ضخیم‌تری استفاده شود.
دار قالی
دار قالی از دیگر مواد اولیه مورد نیاز برای چله کشی فرش و قالی بافی است. دار قالی از یک چهارچوب فلزی یا چوبی تشکیل شده است که نخ‌های چله روی آن قرار می‌گیرند.
دار قالی به دو نوع ثابت و گردان تقسیم میشود. دار قالی ثابت برای بافت فرش‌های کوچک و دار قالی گردان برای بافت فرش‌های بزرگ استفاده میشود.
نقشه قالی
نقشه قالی برای تعیین تعداد نخ‌های چله و نحوه قرارگیری آنها روی دار مورد نیاز است. نقشه قالی معمولاً به صورت دستی یا با استفاده از نرم‌افزارهای کامپیوتری طراحی میشود.
ابزارآلات چله کشی
ابزارآلات چله کشی شامل موارد زیر می‌شوند:
- دفتین: دفتین برای محکم کردن نخ‌های چله روی دار استفاده میشود. دفتین دارای یک سر چوبی و یک سر فلزی است. سر فلزی دفتین برای محکم کردن نخ‌ها روی دار استفاده میشود.
- متر: متر برای اندازه‌گیری طول و عرض فرش استفاده میشود. متر معمولاً از جنس فلز یا پلاستیک است.
- آچار: آچار برای تنظیم کشش نخ‌های چله استفاده میشود. آچار معمولاً از جنس فلز است.
- تسمه چوبی: تسمه چوبی برای اتصال دار قالی به دیوار استفاده میشود. تسمه چوبی معمولاً از جنس چوب است.
- میخ و چکش: میخ و چکش برای اتصال تسمه چوبی به دیوار استفاده می‌شوند.
ویژگی ها خصوصیات انواع نخ چله کشی فرش چیست؟
نخ‌های چله کشی فرش به ویژگی‌ها و خصوصیات متنوعی دارند که به تناسب نیازها و موارد مختلف انتخاب می‌شوند. جنس نخ از جوانب مهمی است که تأثیر مستقیمی بر خصوصیات نهایی فرش دارد. نخ‌های پنبه به دلیل نرمی و راحتی آنها برای فرش‌های دستبافت یا محل‌هایی که نیاز به حس نرمی دارند، مناسب هستند. از طرف دیگر، نخ‌های پلی‌استر به دلیل مقاومت بالا و امکان شستشو، برای فرش‌هایی که در شرایط استفاده دشوار یا در معرض شرایط آب و هوایی خاص قرار می‌گیرند، پیشنهاد می‌شوند.
همچنین، شکل و ساختار نخ نیز نقش مهمی در تعیین ویژگی‌های فرش ایفا می‌کند. نخ‌های مخروطی، که اغلب در فرش‌های دستبافت یافت می‌شوند، به طور طبیعی از نخ‌های مخروطی به دست می‌آیند و به آنها حس دست‌ساز و خاصیت گرمایی می‌بخشد. از طرف دیگر، نخ‌های مستقیم که به صورت مستقیم از مواد تهیه می‌شوند، برخی از ویژگی‌های مانند مقاومت و کیفیت شستشو را به فرش افزوده و آن را مناسب برای محیط‌های پرتردد تر می‌کنند.
انواع روش چله کشی فرش+ مزایا و معایب آنها
چله کشی فرش به دو روش ترکی و فارسی انجام میشود.
چله کشی ترکی
در روش چله کشی ترکی، چله کشی مستقیماً روی دار انجام میشود. این روش از قدیمی‌ترین روش‌های چله کشی فرش است و هنوز هم در برخی از مناطق ایران از این روش استفاده میشود.
در روش چله کشی ترکی، ابتدا دار قالی در محل مناسب نصب میشود. سپس، نخ‌های چله به صورت مستقیم و با کشش یکسان روی دار قرار می‌گیرند. در نهایت، نخ‌های چله با استفاده از دفتین محکم می‌شوند.
مزایا چله کشی ترکی
- این روش نسبتاً ساده و آسان است.
- در این روش، چله ها به صورت مستقیم روی دار قرار می‌گیرند و احتمال پیچ خوردگی آنها کمتر است.
- در این روش، بافنده تسلط بیشتری بر چله ها دارد.
معایب چله کشی ترکی
- این روش زمان‌بر است.
- در این روش، احتمال ایجاد خطا در چله کشی بیشتر است.
- در این روش، چله ها در معرض گرد و غبار و آلودگی قرار دارند.
چله کشی فارسی
در روش چله کشی فارسی، چله کشی روی زمین انجام میشود و سپس به دار منتقل میشود. این روش نسبت به روش ترکی جدیدتر است و امروزه از این روش بیشتر استفاده میشود.
در روش چله کشی فارسی، ابتدا دار قالی در محل مناسب نصب میشود. سپس، نخ‌های چله به صورت یکنواخت و با کشش یکسان روی زمین قرار می‌گیرند. در نهایت، نخ‌های چله به صورت دسته‌های چند لایه روی دار منتقل می‌شوند.
مزایا چله کشی فارسی
- این روش نسبت به روش ترکی سریع‌تر است.
- در این روش، احتمال ایجاد خطا در چله کشی کمتر است.
- در این روش، چله ها از گرد و غبار و آلودگی محافظت می‌شوند.
معایب چله کشی فارسی
- این روش نسبت به روش ترکی دشوارتر است.
- در این روش، احتمال پیچ خوردگی چله ها بیشتر است.
- در این روش، بافنده تسلط کمتری بر چله ها دارد.
انتخاب روش چله کشی فرش به عوامل مختلفی مانند اندازه فرش، نوع دار قالی و تجربه بافنده بستگی دارد.
چله کشی فرش ابریشم
فرش ابرایشم با نخ‌های مخروطی خود و نحوه چله‌کشی متفاوت، یک ظاهر خاص و منحصر به فرد را به ارمغان می‌آورد. نخ‌های مخروطی به شیوه‌ای همگن و متقارن در کل سطح فرش توزیع می‌شوند، این توزیع متقارن باعث ایجاد طرح‌های هندسی زیبا و دلنشین در سطح فرش میشود. این فرآیند چله‌کشی به ساختار مقاومت بیشتری برخوردار است و به فرش ابرایشم یک زیبایی بی‌پایان و افزون برای داخل فضا می‌بخشد.
در زمینه محتوای نخ چله‌کشی فرش، ویژگی‌های مختلف نخ‌ها تأثیر گذارند. نخ‌های پنبه به دلیل نرمی و راحتی، برای فرش‌های دستبافت یا مکان‌هایی که حس نرمی مهم است، ایده‌آل هستند. از سوی دیگر، نخ‌های پلی‌استر به دلیل مقاومت بالا و قابل شستشو، برای فرش‌هایی که در معرض شرایط استفاده دشوار یا شرایط آب و هوایی خاص قرار می‌گیرند، مناسب می‌باشند.
ویژگی های چله فرش ابریشم
چله فرش ابریشم یکی از نمونه‌های برجسته هنر فرشبافی است که با استفاده از نخ‌های ابریشمی تهیه میشود. ویژگی اصلی این نوع فرش، باریکی و نرمی بی‌نظیر آن است که احساس لطافت و زیبایی را به فرش اضافه می‌کند. چله فرش ابریشم دارای الگوها و طرح‌هایی با جزئیات بسیار دقیق و زیبایی می باشد که به وسیله هنرمندان حرفه‌ای با استفاده از تکنیک‌های مختلف چله کشی ایجاد میشود. همچنین، ابریشم به عنوان یکی از بافت‌های بسیار لطیف و بادوام، فرش را مقاومت بیشتری می‌بخشد و درخشندگی و زیبایی بیشتری به آن می‌بخشد.
چله کشی فرش پشم
نحوه چله کشی فرش پشم یکی از جنبه‌های مهم در تولید فرش با کیفیت و زیبا می‌باشد. در این فرآیند، نخ‌های پشم به وسیله چله‌کشان حرفه‌ای به نحوه‌ای خاص و دقیق کشیده می‌شوند. چله کشی فرش پشم به شیوه‌های مختلف انجام میشود، اما یکی از روش‌های رایج این فرآیند، چله کشی مخروطی است. در این روش، نخ‌های پشم به شکل مخروطی از سطح فرش به سمت بازوی چله‌کش کشیده می‌شوند و سپس به سمت داخل هر چله باز می‌گردند. این روش چله کشی به فرش پشم یک زیبایی و خاصیت هنری می‌بخشد.
چله کشی فرش پشم نه تنها ظاهر زیبایی به فرش می‌آورد بلکه در کنار آن، مقاومت و دوام فرش را نیز افزایش می‌دهد. نحوه چله کشی مخروطی به ساختار متنوعی در سطح فرش منجر میشود که تنوع و زیبایی در طرح‌ها به وجود می‌آورد. همچنین، این فرآیند باعث ایجاد حس نرمی و لطافت در لمس فرش پشم میشود و این یکی از ویژگی‌های محبوب این نوع فرش است.
ویژگی های چله کشی فرش پشم
علاوه بر این، نخ‌های پشمی که از طریق چله کشی به دست می‌آیند، خصوصیات گرمایی و عایقی فرش را تقویت می‌کنند. این خصوصیت‌ها باعث میشود که فرش پشمی به عنوان یک گزینه ایده‌آل برای فضاهایی با دمای پایین یا سردتر شود. همچنین، نخ‌های پشمی با قابلیت جذب رطوبت، به تنظیم رطوبت محیط کمک می‌کنند و فرش را در شرایط مختلف آب و هوایی کارآمد می‌سازند.
نحوه چله کشی فرش پشم در فرآیند تولید به عنوان یک هنر و مهارت متخصصانه در نظر گرفته میشود. این اهمیت هنری در چله کشی به ارث‌یافته‌های فرهنگی و صنایع دستی نیز برمی‌گردد، که به فرش پشم جلوه ویژه‌ای می‌بخشد و آن را به یک اثر هنری تبدیل می‌کند که در تزئینات داخلی، همیشه جا دارد.
تفاوت چله کشی فرش ابریشم و پشمی چیست؟
| چله کشی فرش ابریشم | چله کشی فرش پشم | ویژگی |
| ابریشم | پنبه‌ای، پشمی یا ابریشمی | جنس نخ چله |
| با توجه به رجشمار فرش | با توجه به رجشمار فرش | ضخامت نخ چله |
| ترکی یا فارسی | ترکی یا فارسی | روش چله کشی |
| کوتاه تر | طولانی تر | مدت زمان چله کشی |
| کمتر | بیشتر | احتمال خطا |
| بیشتر | کمتر | هزینه |
| کمتر | بیشتر | دوام |
| کمتر | بیشتر | میزان سختی |
نتیجه گیری درباره چله کشی فرش
چله کشی فرش، علاوه بر ایجاد زیبایی و تنوع در طرح‌ها، تأثیر مستقیم و حیاتی در ویژگی‌های حسی و عملکردی فرش دارد. نحوه‌ی چله کشی با توجه به جنس نخ، نحوه کشیدن نخ‌ها، و شیوه ترکیب آنها، به فرش خصوصیت‌های متنوعی اضافه می‌کند. این فرآیند هنری نه تنها به فرش جلوه زیبایی می‌بخشد بلکه خصوصیات مهمی از جمله نرمی، مقاومت، دوام، و قابلیت تطابق با شرایط مختلف را به آن افزوده و ارتقاء می‌بخشد.
با در نظر گرفتن ویژگی‌های مختلف چله کشی در فرش، انتخاب یک فرش با توجه به نیازهای خاص خود میسر میشود. نخ‌های مخروطی، مختصات زیبایی و تنوع طرح در فرش را به ارمغان می‌آورند، در حالی که نوع جنس نخ تأثیر بزرگی بر ویژگی‌های حسی فرش دارد. به عبارت دیگر، چله کشی فرش نه تنها عنصر جلب توجهی است بلکه در ایجاد یک اثر هنری و کارآمد نیز نقش بسیار مهمی دارد.
